ความเป็นมาของวันธรรมสวนะในพระพุทธศาสนาเถรวาท พบว่า ในสมัยพุทธกาล
พระเจ้าพิมพิสาร กษัตริย์ผู้ครองแคว้นมคธ ทรงเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าซึ่งประทับอยู่ที่เขาคิชฌกูฎ
ใกล้เมืองราชคฤห์ ซึ่งเป็นเมืองหลวงของแคว้นมคธ พระเจ้าพิมพิสารได้กราบทูลว่า นักบวช
ในศาสนาอื่นมีวันประชุมสนทนาเกี่ยวกับหลักธรรมคำสอนในศาสนา แต่พระพุทธศาสนานั้นยัง
ไม่มี พระพุทธเจ้าจึงทรงอนุญาตให้พระสงฆ์ประชุมสนทนาธรรม และแสดงพระธรรมเทศนา
แก่ประชาชนตามคำขออนุญาตของพระเจ้าพิมพิสาร ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา ได้กำหนด
วันขึ้น ๘ ค่ำ วันขึ้น ๑๕ ค่ำ (วันเพ็ญ) วันแรม ๘ ค่ำ และแรม ๑๕ ค่ำ (หากเดือนใดเป็น
เดือนขาดถือเอาวัน แรม ๑๕ ค่ำ) เป็นวันฟังธรรมในสมัยพุทธกาล
         หลักปฏิบัติวันธรรมสวนะในพระพุทธศาสนาเถรวาท พบว่า การปฏิบัติกิจกรรมใน
การทำบุญ คือ (๑) การทำวัตรสวดมนต์ พระสงฆ์จะทำวัตรสวดมนต์ อุบาสกอุบาสิกาจึงทำวัตร
สวดมนต์ต่อจากพระสงฆ์ (๒) การรับศีล ในวันธรรมดาโดยทั่วไปจะสมาทานเบญจศีล (ศีล ๕)
ในวันธรรมสวนะ (วันพระ) จะสมาทานอุโบสถศีล หรือศีลอุโบสถ มี ๘ ข้อและ (๓) การฟังธรรมเพื่อบำเพ็ญจิตภาวนา และปฏิบัติไปเพื่อต้องการบรรลุหลักธรรมขั้นสูง
         การทำบุญ ตักบาตร รับศีล ฟังเทศนาธรรม และรวมถึงการรักษาศีลอุโบสถ สิ่งเหล่านี้
สะท้อนให้เห็นถึงความศรัทธา และความเชื่อที่มีต่อพระพุทธศาสนา